Hiểu về biểu tượng trong văn học

Các loại biểu tượng và cách xác định chúng.

Biểu tượng (symbolism) là một biện pháp tu từ trong văn học, nơi một đối tượng, nhân vật, hoặc hành động mang ý nghĩa sâu xa hơn so với ý nghĩa bề mặt của nó. Biểu tượng giúp câu chuyện trở nên phong phú hơn, đồng thời khuyến khích người đọc khám phá những tầng nghĩa và chủ đề không được trực tiếp nhắc đến. Đây là lý do vì sao biểu tượng được sử dụng rộng rãi, bởi chúng không chỉ làm phong phú thêm cho văn bản mà còn khiến người đọc gắn bó và suy ngẫm nhiều hơn.

Trong hướng dẫn này, chúng ta sẽ tìm hiểu biểu tượng là gì, cách nhận diện chúng trong văn học, và một số ví dụ minh hoạ.

1. Biểu tượng là gì?

Biểu tượng (symbolism) là khi một đối tượng, nhân vật, màu sắc, hoặc hành động đại diện cho những ý tưởng, khái niệm hay giá trị vượt ngoài ý nghĩa thông thường của nó. Điều này tạo nên một mối liên kết giữa cái hữu hình (bản thân biểu tượng) và cái trừu tượng (ý nghĩa mà nó đại diện).

Ví dụ:

• Trong Animal Farm (Trại Súc Vật) của George Orwell, các con vật và hành động của chúng đại diện cho sự trỗi dậy của chủ nghĩa cộng sản ở Liên Xô. Mỗi con vật là hình ảnh của một tầng lớp hoặc nhân vật chính trị, biến câu chuyện thành một câu chuyện ngụ ngôn về quyền lực và sự tha hoá.

• Trong The Great Gatsby (Gatsby Vĩ Đại) của F. Scott Fitzgerald, ánh đèn xanh ở bến tàu của Daisy tượng trưng cho ước mơ và hy vọng của Gatsby cho tương lai. Đó không chỉ là ánh đèn vật lý, mà còn là biểu tượng cho khát khao về một cuộc sống mà anh ta không bao giờ thực sự chạm tới.

2. Cách nhận diện biểu tượng trong văn học

Để nhận diện biểu tượng, em cần đọc kỹ và hiểu ngữ cảnh. Dưới đây là các bước giúp em tìm ra biểu tượng trong văn bản:

Bước 1: Tìm sự lặp lại (repetition)

Biểu tượng thường xuất hiện nhiều lần trong một tác phẩm. Hãy chú ý đến các đối tượng, màu sắc, hay mô típ được tác giả nhắc lại nhiều lần hoặc xuất hiện trong những khoảnh khắc quan trọng.

Ví dụ: Trong One Hundred Years of Solitude (Trăm Năm Cô Đơn) của Gabriel García Márquez, động vật bướm vàng gắn liền với nhân vật Mauricio Babilonia xuất hiện nhiều lần, tượng trưng cho tình yêu, sự hiện thực kỳ diệu, và bản chất không thể tránh khỏi của số phận.

Bước 2: Xem xét ngữ cảnh (context)

Suy nghĩ về bối cảnh của câu chuyện và đặc điểm cụ thể của đối tượng, nhân vật, hoặc hành động đó. Trong ngữ cảnh câu chuyện, biểu tượng này gợi ý điều gì?

Ví dụ: Trong Lord of the Flies (Chúa Ruồi) của William Golding, chiếc vỏ ốc tượng trưng cho nền văn minh và trật tự. Khi nó bị phá huỷ, điều đó biểu trưng cho sự sụp đổ của xã hội trên đảo.

Bước 3: Phân tích cách nhân vật tương tác với biểu tượng

Cách các nhân vật nhìn nhận hoặc phản ứng với một đối tượng có thể hé lộ ý nghĩa biểu tượng của nó, từ đó cho thấy chủ đề mà tác phẩm muốn truyền tải.

Ví dụ: Trong The Catcher in the Rye (Bắt trẻ đồng xanh) của J.D. Salinger, Holden Caulfield ám ảnh với ý tưởng bảo vệ sự vô tư trong sáng, điều này được thể hiện qua ước mơ trở thành “kẻ gác lúa mạch” – một người bảo vệ trẻ em khỏi sự tha hoá của tuổi trưởng thành.

Bước 4: Tìm hiểu về tác giả và chủ đề chính

Tác giả thường sử dụng biểu tượng để phản ánh những chủ đề (themes) hoặc vấn đề họ quan tâm. Tìm hiểu về cuộc đời của tác giả (background) hoặc các chủ đề lớn trong tác phẩm có thể giúp em hiểu rõ hơn lý do chọn biểu tượng cụ thể.

Ví dụ: Trong The Scarlet Letter (Chữ A màu đỏ) của Nathaniel Hawthorne, chữ “A” biểu tượng cho tội lỗi, sự xấu hổ và sau đó là sự chuộc lỗi. Nền tảng Thanh giáo (Puritan) của Hawthorne và các chủ đề như tội lỗi, sự phán xét, và sự chuộc lỗi ảnh hưởng đến cách biểu tượng này được sử dụng.

3. Các loại biểu tượng

Biểu tượng có nhiều hình thức khác nhau. Dưới đây là một số loại biểu tượng phổ biến:

Biểu tượng đối tượng (Object symbols): Những đối tượng đại diện cho ý tưởng trừu tượng.

Ví dụ: Cây lê trong Their Eyes Were Watching God của Zora Neale Hurston đại diện cho khát vọng của Janie về tình yêu lý tưởng và vẻ đẹp tự nhiên trong các mối quan hệ.

Biểu tượng nhân vật (Character symbols): Khi nhân vật đại diện cho những ý tưởng hoặc nhóm người lớn hơn.

Ví dụ: The Ghost of Christmas Present trong A Christmas Carol (Hồn ma đêm Giáng sinh) của Charles Dickens tượng trưng cho lòng rộng lượng và niềm vui của việc cho đi.

Biểu tượng màu sắc (Colour symbols): Màu sắc có thể đại diện cho các cảm xúc hoặc ý tưởng.

Ví dụ: Màu đen trong Macbeth của William Shakespeare tượng trưng cho cái chết, sự bí ẩn, đặc biệt trong các cảnh liên quan đến các mụ phù thủy và sự sa ngã của Macbeth.

Biểu tượng thiên nhiên (Nature symbols): Các yếu tố thiên nhiên có thể phản ánh cảm xúc hoặc các giai đoạn trong cuộc sống.

Ví dụ: Mùa xuân thường đại diện cho sự tái sinh hoặc hy vọng, như trong các bài thơ của William Wordsworth. Hay sông Thames trong Heart of Darkness (Giữa lòng tăm tối) của Joseph Conrad tượng trưng cho hành trình vào vùng đất vô định và sự mơ hồ đạo đức của chủ nghĩa thực dân.

4. Luyện tập phân tích biểu tượng

Hãy thử phân tích biểu tượng trong các cuốn sách em đọc. Dưới đây là một chiến lược hữu ích em có thể tham khảo:

1. Xác định biểu tượng: Tìm các đối tượng, màu sắc, hoặc nhân vật có vẻ được nhấn mạnh.

2. Quan sát sự xuất hiện lặp lại: Lưu ý khi và cách biểu tượng xuất hiện.

3. Giải thích dựa trên ngữ cảnh: Nghĩ xem biểu tượng đó đại diện cho điều gì trong bối cảnh câu chuyện.

4. Kết nối với chủ đề: Liên hệ biểu tượng với các chủ đề chính trong tiểu thuyết.

Lời Kết

Biểu tượng tạo thêm tầng nghĩa cho văn học, biến những đối tượng tưởng chừng đơn giản thành những phương tiện truyền tải ý nghĩa sâu xa. Bằng cách nhận ra các biểu tượng và hiểu ý nghĩa của chúng, em sẽ có thể cảm nhận văn học sâu sắc hơn và trở thành một người đọc tinh tế.

Luyện tập kỹ năng này không chỉ làm phong phú thêm trải nghiệm đọc sách của em mà còn giúp em chuẩn bị tốt hơn cho kỳ thi và bài luận trong môn IB English A Language and Literature.

Quý phụ huynh và các em học sinh quan tâm đến môn học này, xin liên hệ cô Xuyến - tốt nghiệp thạc sĩ Văn học Anh tại Anh Quốc - tại đây để được tư vấn, hỗ trợ.